اثر کوه‌های زاگرس بر چرخندهای بارش‌زای ایران

در این پژوهش برای شناخت تأثیر رشته‏کوه زاگرس در تغییرات چرخند‏هایی که از غرب وارد ایران می‏شوند از رویکرد محیطی به گردشی استفاده شد. بدین منظور، داده‏های سیزده ایستگاه سینوپتیک غرب ایران و داده‏های ساعتی ERA-Interim با تفکیک مکانی 125/0×125/0 درجه، طی سال‏های 1984ـ 2013 دریافت شد. با این رویکرد، 203 روز بارش فراگیر شناسایی شد. با اعمال تکنیک تحلیل عاملی بر روی داده‏های تراز دریای متناظر با این روزها، عامل دوم بیشترین پراش بارش‏های حاصل از چرخند را توجیه می‏کند. روزهای چهاردهم تا هجدهم آپریل 2003، که بیشترین همبستگی را با سایر روزهای این عامل دارد، الگوی نماینده انتخاب شد. در این الگو، چرخندِ‏ِ رسیده به کوه‏های زاگرس از زمان شکل‏گیری تا زمان رسیدن بر روی عراق و ادغام با سامانۀ سودانی، به لحاظ دینامیکی، تقویت می‏شود. به هنگام نزدیک‏شدن به زاگرس، از تاوایی مثبت و سرعت قائم هوا کاسته می‏شود؛ اما با عبور از زاگرس بر تاوایی مثبت آن افزوده می‏شود. رابطة چرخند تقویت‏شده با منطقة واگرایی ترازهای میانی وردسپهر در همة مراحل مشاهده شد. زاگرس نخست باعث تضعیف و دوقطبی‏شدن چرخند می‏شود. سپس، با دور شدن از کوهستان، چرخند مجدداً تقویت می‏شود. این چرخند‏ها را چرخند‏ زاگرسی می‏توان نامید.